Na czym polega technika ustalenia ojcostwa?
Jaki specjalistyczny sprzęt posiadają Państwo w swoim laboratorium?
Dysponujemy odpowiednio wyposażonymi pomieszczeniami, zarówno do poboru próbek, jak i do badań materiału porównawczego oraz dowodowego. Materiał dowodowy posiada większe wymagania, ponieważ konieczna jest odpowiednia wizualizacja śladów, w celu jego opisania i pobrania. W przypadku niektórych rodzajów materiałów konieczne jest jego rozdrobnienie. To, co stanowi cechę wyróżniającą nasze laboratorium, to dwa automatyczne systemy do automatycznej izolacji DNA z wykorzystaniem cząstek magnetycznych. Są to stacje robocze pozwalające na w pełni automatyczną ekstrakcję kwasów nukleinowych, w ilości od 1 do 96 próbek bez ingerencji człowieka. Ma to wysokie znaczenie zarówno w przypadku śladów kryminalistycznych, jak również w przypadku badań diagnostycznych, gdzie zachodzi prawdopodobieństwo, że badane próbki są materiałami zakaźnymi.
Jeśli chodzi o kolejne etapy badań, to posiadamy stacje robocze, które pozwalają nam na w pełni automatyczne przygotowanie próbek do oceny ich stężenia, przeprowadzenia automatycznej normalizacji stężenia DNA oraz automatycznego przygotowania reakcji PCR. Wszystkie te urządzenia znajdują się pod stałą opieką serwisową i są regularne sprawdzane. Analiza stężenia DNA prowadzona jest w oparciu o metodę Real Time PCR z wykorzystaniem odczynników i aparatów firmy Life Technologies, analiza produktów amplifikacji przeprowadzana jest na automatycznych sekwenatorach DNA. W analizie produktów reakcji PCR przed sekwencjonowaniem korzystamy z automatycznego systemu automatycznej analizy kapilarnej Qiaxelfirmy Qiagen, a do oczyszczania produktów do sekwencjonowania i po sekwencjonowaniu enzymatycznym stosujemy automatyczne oczyszczanie produktów na stacji roboczej Qiacube, również firmy Qiagen. Jeżeli chodzi o wyposażenie laboratorium badań fizyko-chemicznych i toksykologicznych, to posiadamy chromatografy gazowe z detektorami masowymi i detektorami płomieniowymi, z podajnikami fazy nadpowierzchniowej, chromatograf cieczowy z detektorem masowym z pułapką jonową, spektrometr atomowy do analiz składu pierwiastkowego i spektrometr podczerwieni do analiz w zakresie widm podczerwieni mikrośladów. To tyle jeżeli chodzi o laboratorium usługowe. Laboratorium badawcze ma dodatkowe wyposażenie do badań mikromacierzowych i sekwencjonowania następnej generacji.
Otrzymaliście Państwo akredytację PCA. Jakie wyniknęły z tego korzyści?
Korzyści możemy rozpatrywać na 2-óch płaszczyznach. Jedna, to płaszczyzna funkcjonowania laboratorium, a druga – płaszczyzna ekonomiczna. Na płaszczyźnie ekonomicznej, póki co nie ma niestety żadnych efektów. Zgodnie z przepisami UE od 30 listopada 2013 roku zostaliśmy zobligowani do tego, aby wszystkie badania, które są wykonywane na rzecz organów procesowych, były przeprowadzane przez laboratoria akredytowane, natomiast w Polsce brakuje przepisów wykonawczych. Niestety, możemy się spodziewać w 2016 roku, po przeprowadzeniu kontroli problemu ze zharmonizowaniem przepisów krajowych z przepisami unijnymi i na nasz kraj mogą być nałożone wysokie kary. W przypadku kwestionowania wyników przez podsądnych (chodzi o wyniki wykonywania badań przez laboratoria nieakredytowane), jeżeli nie w Polsce, to na pewno w organach Unijnych, ta kwestia zostanie odpowiednio oceniona, bowiem w UE już od dawna obowiązuje wymóg akredytacji podmiotów wykonujących badania kryminalistyczne. W Unii Europejskiej, nie do pomyślenia jest, aby zlecić wykonanie analizy śladów biologicznych czy badania toksykologiczne podmiotom nie posiadającym akredytacji. Na poziomie laboratoryjnym uzyskaliśmy dużo większą przejrzystość i pewność wykonywanych badań. Akredytacja zmusiła nas do zastosowania odpowiedniego nadzoru nad wyposażeniem. Ten nadzór oczywiście był prowadzony, akredytacja wymusza jedynie jego usystematyzowanie, ujęcie go w obiektywny system jakości. Podobnie jest z kwestią nadzoru nad materiałami, odczynnikami, uczestniczymy w badaniach biegłości, stosujemy odpowiednie wzorce i ich odniesienia, wreszcie przyjęliśmy standardy wydawania wyników i interpretacji. Każda procedura laboratoryjna została odpowiednio zwalidowana i potwierdzona dokumentem walidacyjnym. Akredytacja jest czymś, co w naszej ocenie pozwala nam mieć pewność wyniku, który wydajemy. Nakazuje nam zdefiniowanie niepewności oraz określenie sposobów nadzorowania potencjalnych niezgodności, a tam, gdzie nie mamy możliwości (niepewności etapu przedlaboratoryjnego), w raporcie wyraźnie zaznaczamy jaki jest zakres odpowiedzialność laboratorium w odniesieniu do wyniku. W naszej ocenie akredytacja jest niezbędna w prowadzeniu badań laboratoryjnych.
Jakie techniki w ustalaniu ojcostwa stosują Państwo w laboratorium?
Jest to izolacja DNA z zastosowaniem cząstek magnetycznych (magnetic bead DNA isolation - przyp. red.), oznaczanie stężenia DNA metodą amplifikacji DNA w czasie rzeczywistym (Real-time PCR - przyp. red.) z zastosowaniem sond fluorescencyjnych, amplifikacja PCR multipleksowo markerów mikrosatelitarnych z zastosowaniem znakowanych fluorescencyjnie starterów i detekcja produktów amplifikacji za pomocą automatycznych laserowych systemów kapilarnego rozdziału i detekcji. To są podstawowe techniki laboratoryjne. Stosujemy również techniki statystyczne oceny wartości statystycznej wyników badań.
Dziękujemy uprzejmie za poświęcony czas i rozmowę.
red. Magdalena Zając
